| Diversen | | 28-01-2020 |
Margot de Jong
70 jaar
|
| 19-08-1949 | | 28-01-2020 |
| Zaandam | | Culemborg |
Theatermaker |
Margot de Jong haalde uit het leven wat er in zat
Theatermaker Margot de Jong (1949-2020) had een enorme klik met mensen met een verstandelijke beperking. Zij zag altijd hun potentie en wist zelf hoe het was om vanuit kwetsbaarheid haar kracht te tonen.
Theatermaker Margot de Jong is ervan overtuigd dat je mensen met een verstandelijke beperking niet moet pamperen, maar moet stimuleren. Haar devies is: geef ze verantwoordelijkheid, zodat ze hun zelfredzaamheid kunnen vergroten, zich vrijer en onafhankelijker kunnen voelen. Als artistiek leider van theater- en muziekwerkplaats Theater Totaal verbindt zij zich twintig jaar met hart en ziel met de artiesten. Altijd ziet ze hun potentie en wil die graag naar boven halen. Ze spreekt mensen aan op wat ze kunnen, niet op wie ze zijn. Margot weet uit eigen ervaring hoe fijn het is om uit de schaduw te stappen. Zelf hoorde ze lange tijd dat ze niet meer is dan een dom gansje, toen bleek dat ze op school niet goed kon meekomen. Ze houdt er een minderwaardigheidsgevoel aan over, maar ook een strijdlust.
Later in haar leven volgt ze legio cursussen en de hbo-opleiding geestelijk verzorger: een overwinning. Ze ontwikkelt zich tot een vrouw die velen raakt met haar innerlijke wijsheid. Ze adviseert niet, maar stelt oprechte, diepgravende vragen waardoor mensen in zichzelf antwoorden vinden. Ze voelen zich door haar gezien.
Hoe treffend is het verjaardagscadeau dat ze twee jaar geleden krijgt van collega’s. Ze nemen haar op een avond mee naar het bos, waar ze aan een tafel plaatsneemt met een doosje vol bijzondere vragen. Daar in het pikkedonker beantwoordt ze hardop alle vragen. Openhartig en zonder omhaal. Dit moment is extra speciaal, omdat ze zich inmiddels vertrouwd voelt met de duisternis waar ze als meisje zo bang voor was. Daar voelt ze hoe ze met durf en lef haar leven heeft vormgegeven. Het ontroert haar.
Margot groeit op in Zaandam, waar ze in 1949 wordt geboren als tweede dochter van Lena en Wim de Jong. Ze heeft een oudere zus José. Het is een vrij gezin, waar veel mag. Haar moeder is een levendige vrouw met humor, maar ze kan de meisjes ook ineens driftig met de pollepel slaan. Haar vader is bedachtzamer, een introverte boekhouder; hem kan ze lastiger doorgronden. Ze ziet hem eens bij het station heel frivool omgaan met een andere vrouw en ze hoort later dat hij tijdens de oorlog in Duitsland woonde. Rondom zijn persoon blijft veel onduidelijk en als hij op 47-jarige leeftijd overlijdt, heeft ze geen gelegenheid meer om haar vragen te stellen.
Margot mag dan door haar dyslexie op school lastig meekomen, in sport blinkt ze juist uit. Ze wordt lid van de plaatselijke atletiekvereniging en zit al vlot in het Nederlandse atletiekteam: vooral kogelstoten en discuswerpen kan ze goed. Ook in dammen is ze ijzersterk. Als elfjarige verslaat ze de oude mannen met dikke sigaren van de damvereniging en komt ermee in de krant. Later zal ze gaan schaken: ze houdt van dat verstilde nadenken over de juiste strategie.
Margot is nieuwsgierig en stapt gerust op mensen af. Haar ouders hebben vaak geen idee wat ze uitspookt. Zo laat ze zich als achtjarige rondleiden op een schip van een parlevinker; het schimmige, criminele sfeertje aan boord intrigeert haar. Op straat geniet ze, maar thuis is ze kwetsbaar: als ze de sleutel in het slot steekt, zakt haar energie weg tot in de tenen. Rond haar negende krijgt ze last van angstaanvallen en claustrofobie, nadat zij en haar zus eens waren opgesloten in de alkoof waar ze slapen. Hun ouders – op een feest bij de bovenburen – horen de angstige meisjes niet roepen. De claustrofobie zorgt ervoor “dat ik aan de veilige kant van het leven blijf, niet te veel stress opzoek en geen dingen doe die mijn angsten kunnen activeren”, schrijft ze in haar boek ‘Mijn jonge jaren in Zaandam’.
Na een lastige puberteit – ze heeft veel strijd met haar moeder – gaat ze op haar zeventiende aan de slag in een tehuis voor kinderen met een verstandelijke beperking in Amsterdam. Daar komt ze thuis, ze voelt gelijk een klik met de kinderen. Kort erna ontmoet ze beeldend kunstenaar Peter Langenberg, die haar in contact brengt met de kunstenaarswereld. Machtig interessant vindt ze dat. Ze trouwt met hem en ze krijgen een zoon Stijn. Haar huwelijk verloopt niet zoals ze hoopt en na een jaar of zes gaat ze op zichzelf wonen.
Ze gaat werken als assistent in het speciaal onderwijs en krijgt veel steun van haar beste vriendin Betty Visser, die haar helpt met de opvang van Stijn. Margot blijkt geen enkele moeite te hebben met het aan elkaar knopen van de touwtjes. Haar favoriete kinderboek ‘Afke’s Tiental’ is haar ideaal: veel kinderen en een arm leven. Dat geeft haar richting. Ze geeft niet om geld en doet wat ze leuk of fijn vindt. Ze kan uit niets iets maken.
Tijdens een zomerkamp van Buitenkunst in 1975 ontmoet ze Janhenk Odink. Met zijn komst gaat de zon in haar leven schijnen: ze stort zich met liefde op haar gezin, dat wordt verrijkt met hun zoon Frank. Als moeder is ze warm, ruimhartig en ze gunt haar jongens alle ruimte om te worden wie ze zijn. In de zomer rijdt het gezin in een oude camperbus naar Frankrijk, waar het stel eerst Kreatieve Kampen voor Buitenkunst organiseert en later zelf Camping Charme opricht met kunst- en theaterweken. Menig acteur ontdekt hier zijn of haar passie.
Op Charme is Margot vooral organisator, tot ze ontdekt dat ze talent heeft als jongerenbegeleider. Jongeren hebben respect voor haar omdat ze goudeerlijk is, niets verbloemt en glashelder haar grenzen aangeeft. Alles kan, niets is te gek. Margot wordt de drijvende kracht achter Exces, de theaterweken voor zestienplussers. In één dag maakt ze gerust een voorstelling met dertig dansers en veertig plastic dinopakken. Samen met hen hangt ze letterlijk de beest uit, overdag en ’s nachts. Hier leeft ze haar dromen, ze noemt dit zelf haar gelukkigste periode.
Margot is bijna vijftig als Jan Lommers contact met haar zoekt voor de oprichting van Theater Totaal in Nieuwegein. Deze theater- en muziekwerkplaats voor mensen met een verstandelijke beperking past haar als een oude jas. Ze laat de acteurs grenzen opzoeken, is streng, maar vooral stimulerend. Voor Margot is haar eigen angst al lang geen reden meer om iets niet op te pakken. Wanneer ze merkt dat een acteur iets overwint en daardoor zelfverzekerder wordt, is ze het gelukkigst. Daarin zit voor haar de kick.
Haar impulsieve en rebelse aanpak leidt soms tot aanvaringen met de ouders van de artiesten. Ze neemt geen blad voor de mond, kan fel zijn en met haar vuist op tafel slaan. Zelf zegt ze daarover: “Soms brand ik me aan mijn eigen vuur”. Als ze voelt dat ze te ver is gegaan, biedt ze excuses aan. Het gaat haar om de acteurs. Margot brengt bezieling in de club: “Ik heb het theater gedragen met hart en ziel, elke dag tot in de avond toe”, zegt ze bij haar afscheid in 2016.
De rol van het domme gansje is ze compleet ontgroeid. Dit beeld laat ze voorgoed los als ze enkele jaren opleidingen volgt bij het ITIP, de school voor voluit leven. Het contact op zielsniveau met de docenten is een spekkie naar haar bekkie. Vooral de stilteretraites, waar ze niet sociaal hoeft te zijn, blijken een openbaring. Uit die ervaring put ze kracht als ze in 2014 hoort dat ze darmkanker heeft. Ze richt zich meer op haar kinderen en vier kleinkinderen. Ze blijft voluit leven en fietst elke dag van Culemborg naar haar werk in Nieuwegein, waar ze inmiddels een meer adviserende rol heeft. Ze blijft onder chemo-behandeling en als ze in juni 2019 een slechte scanuitslag krijgt, bedankt ze voor de nog zwaardere chemo. Ze wil liever nog één topzomer meemaken op Charme. En dat lukt. Margot straalt, deelt, bekrachtigt, geniet en kan alle liefde om haar heen ontvangen. Ze weet dan dat ze alles uit haar leven heeft gehaald wat erin zit. ‘Altijd alles ingezet’ staat er op haar rouwkaart.
Bron: Trouw - Dana Ploeger |
|